تیمی از دانشمندان دانشگاه بایرویت آلمان به این سوال پرداختند و نخستین مطالعه واقعی را درمورد میزان موادی که تایر دوچرخههای کوهستانی در طبیعت بر جای میگذارند، انجام دادند. هدف آنها بررسی این مساله بود که آیا حتی شیوههای حملونقل سازگار با محیطزیست نیز در بحران میکروپلاستیکها نقش دارند؟
هر بار که یک خودرو در جاده حرکت میکند، تایرهای آن کمی ساییده میشوند و این سایش منجر به آزاد شدن ذرات ریز پلاستیکی در محیط میشود. تایرها از ترکیبی از لاستیک مصنوعی، پلیمرهای پلاستیکی و افزودنیهای شیمیایی ساخته میشوند و بهمرور زمان، ذرات ریز از آنها جدا شده و وارد هوا، خاک یا منابع آبی میشود. این ذرات میتوانند در کنار جادهها تهنشین شوند، وارد کانالهای فاضلاب شهری شوند یا توسط باد پراکنده شده و درنهایت وارد رودخانهها، اقیانوسها و حتی هوایی شوند که تنفس میکنیم.
مشکل بزرگتر از چیزی است که اکثر مردم تصور میکنند. درواقع، آلودگی میکروپلاستیک ناشی از تایرها یکی از بزرگترین منابع میکروپلاستیک در محیطزیست است؛ حتی بیشتر از کیسهها یا بطریهای پلاستیکی. این ذرات بهراحتی تجزیه نمیشوند و میتوانند بهزندگی آبزیان آسیب برسانند، زنجیره غذایی را آلوده کنند و حتی سلامت انسان را بهخطر بیندازند.
تیم تحقیقاتی آزمایشی ساده اما تاثیرگذار انجام دادند: ۹ دوچرخهسوار کوهستانی تایرهای نو دریافت کردند و از آنها خواسته شد طبق روال همیشگی رکاب بزنند. مسیرها با استفاده از GPS ثبت شدند و تایرها در فواصل مشخص در آزمایشگاه وزن شدند تا میزان ساییدگی مشخص شود.
نتایج نشان داد تایرهای دوچرخه کوهستان در هر ۱۰۰ کیلومتر حدود ۳.۵ گرم ماده آزاد میکنند. این مقدار در یک سال میتواند به ۸۸ گرم در هر دوچرخه برسد. اگرچه این عدد قابلتوجه بهنظر میرسد، اما درمقایسه با وسایلنقلیه موتوری ناچیز است.
تایر خودروها در هر ۱۰۰ کیلومتر حدود ۱۱ گرم میکروپلاستیک آزاد میکنند. در آلمان، بیش از نیمی از آلودگی میکروپلاستیکی مرتبط با جادهها و بیش از یکسوم کل آلودگیهای میکروپلاستیکی کشور از همین منبع ناشی میشود. در مقابل، دوچرخهسواری کوهستان کمتر از یک درصد در این میان نقش دارد.
محققان دریافتند بیشترین ساییدگی تایر در چندصد کیلومتر اول رخ میدهد. دلیل این موضوع، ساییدگی سریع لبههای خارجی تایر و جدا شدن باقیماندههای تولیدی مانند «موهای لاستیکی» کوچک روی تایرهای نو است.
فابیان زومر بهعنوان یک پژوهشگر میگوید: «مطالعه ما نخستین دادههای قابل اعتماد درمورد سایش تایرهای دوچرخه کوهستان در شرایط واقعی را ارائه میدهد. نتایج نشان میدهد اگرچه تایرهای دوچرخه کوهستان مستقیما در طبیعت میکروپلاستیک آزاد میکنند، اما مقدار آن درمقایسه با وسایلنقلیه موتوری بسیار کمتر است. این موضوع یکی دیگر از مزایای دوچرخهسواری بهعنوان روش حملونقل پایدار را نشان میدهد.»
پژوهشگران کار خود را تنها به دوچرخههای کوهستانی محدود نکردهاند. آنها مطالعهای جدید آغاز کردهاند که در آن نرخ سایش تایر در دوچرخههای جادهای، دوچرخههای گریول (سنگریزهای) و حتی دوچرخههای کوهستانی برقی مقایسه میشود.
همچنین، آنها با آزمایشگاه پروفسور کریستیان لافورش، از مرکز تحقیقات میکروپلاستیک CRC ۱۳۵۷ همکاری دارند تا نمونههای محیطی را تجزیهوتحلیل کنند. این همکاری کمک میکند تا تصویر جامعتری از تعامل میکروپلاستیکهای ناشی از تایر با طبیعت ترسیم شود.
اگرچه سهم دوچرخههای کوهستانی در آلودگی میکروپلاستیک بسیار کمتر از خودروهاست، اما آنها هم بخشی از این معادله هستند. مساله اصلی این است که میکروپلاستیکها بهعنوان ذرات تجزیهناپذیر در جاهایی ظاهر میشوند که نباید باشند؛ مانند خاک، رودخانهها، اقیانوسها و حتی درون بدن انسان. درعین حال یک بار که در محیط آزاد شوند، ممکن است برای دههها باقی بمانند.
بههمین دلیل، جمعآوری دادههای دقیق از منابع مختلف اعم از خودروها، لباسها، کفشها یا تایرهای دوچرخه بهما کمک میکند راهکارهایی بهتر برای کاهش این آلودگی پیدا کنیم.
همچنین، این اطلاعات میتواند بهطراحی هوشمندانهتر، استفاده از مواد جدید در تایرها، بهبود فرآیندهای تولید یا حتی طراحی بهتر مسیرهای دوچرخهسواری منجر شود.
این مطالعه شاید در مورد دوچرخهها باشد؛ اما در اصل درباره مسالهای بزرگتر است: اینکه چگونه عادتهای روزمره ما با شبکه درحال گسترش آلودگی میکروپلاستیک در جهان مرتبط هستند. درک این پیوندها، گامی است بهسوی انتخابهای آگاهانهتر و شاید حتی ساخت تایرهایی بهتر در آینده.